Alevi inancı son şeklini Anadolu'da almıştır. Alevilik, Anadolu'da yaşayan bütün toplulukları bir tutan, toplumda gruplar arasında hiç ayrım yapmayan felesefi inanışa sahiptir. Alevi inancı, insanı inançtan önce tutan bir dünya görüşüdür. Aydınlanma dünyasında gökyüzünden yeryüzüne indirildiğine inanılan tanrı buyruklarına göre bedenleşen ve egemenler güdümünde kullaşan insana karşı; üretici, yaratıcı, insani, konuşan tanrı durumunda, halk kimliğinde kişileşen bir anlaıştır Alevilik.
Alevilik, yetmiş iki milleti bir potada eriterek hepsini bir yaptı. İnsan tanrı sorununu yeniden ele alarak sorguladı ve insanı öne koydu. Akıl, inancı yönlendirme ve yönetmeye başladı.
Emevi İslâm anlayışında ise çıkar, maddi çıkarlar inancı yönetir duruma gelmişti. Alevilik, inanca dayanan tanrı biliminin karşısına, inancı aklın yönetimine veren bâtini bir felesefi anlayış geliştirdi ve aklı inancın ilerisine koydu. Batı toplumlarında burjuva sınıfı henüz akıllarda dahi yokken, Anadolu topraklarında Aleviler, ilkçağ aydınlanmacılığı ve hümanizminin öncülüğünde, genelde şeriatçı dinsel değerlere; özelde feodal despot yönetimlerine baş kaldırıdı. O zamanlarda burjuva sınıf kimliği daha ortalarda görülmediği gibi fikir bazında da yoktu. Alevilik, Anadolu'da ilk eşitlikçi toplum değerlerini bayraklaştırarak insanlığın kurtuluşunun önemini tarihin gündemine taşıdı. Ütopikte olsa toplmcu dünya görüşünü en üretici halkasından yakaladı. Alevi felsefesi, günümüzde orta çağın karanlığı ve zulmüne karşı verdiği savaşların kazandırdığı deneyimin güvencesi altında, kendini yarınlara hazırlama mücadelesine devam ediyor. İnsanın özgürce gelişeceği, insanlığın laik olan yerine varacağı, insan ve insanlık aleyhine ne varsa yok edileceği, kula kul olmanın son bulacağı, kısaca insanlık çağına geçişin toplumsal koşullarını yakalama yolunda yürümeye kararlı gözüküyor.
İnsanı aşağılayarak boğmaya çalışan, sömüren, insanı yararlanmak için bir araç, bir malzeme gören insanlık karşıtı sistemin dayatmasına karşı, insanın insanı sömürmediği, emekçi halk kimliğini öne çkararak çağını mücadelesini veriyor.
İnsanı okunacak en önemli kitap gören anlayışın, akıl yolunda insanlık tohumlarının topluma ekilmesi için uğraş veriyor. Alevilikte temel anlayış insanın öne çıkarılması ve her şey insan merkezlidir.
Bu nedenle haksız yere insan canına kıyan kişi, dede tarafından toplum huzurunda tanıkların bildiklerine dayanılarak yargılanır, eğer suçluluğu sabit görülürse toplum dışına çıkarılarak cezalandırılır. Alevi inancında yalan söylemek, zina yapmak, başkasının malına göz koymak, başkalarının arkasından konuşmak yasaktır. Evlilikte boşanma olayına raslanmaz.
Alevi toplumunda geçmişte olduğu gibi günümüzde de tek eşlilik esas alınır.
Ev içinde, ev dışında, işte, bağda, bahçede, dini ayinlerde kesinlikle kadın erkek eşitliği vardır. Ailede ve toplumsal hayatta erkeklerin sahip olduğu bütün haklara kadınlar da sahiptir.
Alevi inanç felsefesinde varlığın birliği esas alınır. Hiçbir varlık, diğerinden bağımsız değildir.
